Tuesday, October 2, 2012

НУТГИЙН ОНЦЛОГ

Чингис  хааны  төрийн  8   хөлт   их   цагаан  сүлдний  дагуул  8 тугийн  нэг  бага  цагаан тугийг  хааны  удмын  тайж  нар  үе  залгамжлан тахиж  ирсний  дотор  мэргэн  ван Гүршихийн  эзэмшилд,  тус   аймгийн Хөвсгөл    сумын  нутагт  Хутаг  уул,  Авдрантай уулын зүүн  талд  байх Сүлдэн хөх толгойд тахиж байжээ.
Дорноговь   аймаг   нь   өнөөгийн   соёлт   хүн   төрөлхтний   мөнхийн бүтээл  болох  ноён хутагт  Данзанравжаагийн  шашин,  түүх,      бичиг, соёлын     өв  дурсгалыг  хадгалж     үлдсэн юм.  Ноён  хутагт  1803  онд Түшээт   хан   аймгийн   Мэргэн   вангийн   хошууны   нутаг Шувуун   шанд хэмээх  газарт  ядуу  ард  Дулдуйтын  хүү  болон  төрж,  хожим  нь  шашин төрийн зүтгэлтэн, гүн ухаантан, зохиолч, яруу найрагч, найруулагч, зураач,  эм   баригч,  ая зохиогч,      соён   гэгээрүүлэгч  хэмээн  олноо алдаршиж, нэгэн биед багтаж ядсан их авъяас билэг, нэгэн хүн дааж ядсан өндөр их нэр хүндийн эзэн болсон юм. Тэрээр иргэний уянгын 500 орчим шүлэг, яруу найраг, 120 гаруй дууны ая дан, 50 орчим сүм хийдийг цогцлоон бүтээж, уран зураг, сийлбэр, жүжгийн зэрэг урлагийн  бүхий  л  хэлбэрийг  говь  нутагтаа  хөгжүүлсэн  шашин,  түүх, бичиг,    соёлын  аугаа    их  өв  дурсгалыг  үлдээсэн  соён  гэгээрүүлэгч байлаа. Түшээт   хан   аймгийн   Говь   мэргэн   вангийн   хошууны   нутаг Цавгийн   ам,   Эрдэнэ   овоо,   Үүдийн   ус   орчимд   1906   оноос   жижиг суурин үүсгэж, хилийн цэрэг суулгаж, телефон утасны хороо, гаалийн хэсэг  ажиллуулж  эхэлснээр  өнөөгийн    Замын-Үүдийн  шав  тавигджээ. Тэр   цагаас  хойш   Замын-Үүд  нь   улам   өргөжиж  Монгол   улсын   эдийн засаг,  бараа  эргэлтийн  үндсэн  ачааг  үүрч,  өмнөд  хөрштэй  харилцах үүд  хаалга  болж  байгаа  бөгөөд  одоо  тус  сумын  нутагт  эдийн  засгийн чөлөөт бүс байгуулах ажил эхлээд байна.
Хилийн       Замын-Үүд,       Баянбулаг-Мандалын       боомтууд       нь Монгол  улсын  эдийн  засаг,  бараа  эргэлтийн  үндсэн  ачааг  үүрч,  өмнөд хөрштэй харилцах үүд хаалга болж байна. 1944   оны   мичин   жилийн   зуднаар   олон   мянган   адуун   сүргийг хил  дээр  тогтоон  барьсан  гавъяат  үйлсийг  бүтээгсэд     манай аймгийнхныг “Их говийн зоригтнууд” хэмээх хүндэт алдарт хүргэсэн билээ.Халхын   голд   Японы   түрэмгийлэгчдийг   бут   цохих  тулалдаанд тус  аймгийн  эрэлхэг  хөвгүүд  оролцож,     аугаа  их  Эх  орны  дайнд Зөвлөлтийн ард түмэн ялалт байгуулахад агт морь, эд хөрөнгө, сэтгэл санааны дэмжлэг үзүүлж, ялалтыг хамтдаа байгуулсан юм.
1954   онд   жилдээ   50   мянган   тонн   нефть   үйлдвэрлэх   хүчин чадалтай  Зүүнбаяны  нефтийн  үйлдвэр,  1956  онд  Улаанбаатар-Замын-Үүдийн  700  гаруй     км  төмөр     зам  ашиглалтанд  орсон,  жонш  олборлох уулын  гурван  үйлдвэр  үйл  ажиллагаагаа явуулж  эхэлсэн    зэрэг  нь тус   аймгийн   төдийгүй  Монгол   улсын   хөгжил   дэвшилд  түүхэн   үүрэг гүйцэтгэх эдийн засгийн томоохон ололтууд байлаа.
Дорноговь  аймаг   мах,   ноос,   түүхий   эд   бэлтгэх  ажлыг   сайн зохион байгуулж, улсад тэргүүн байр эзэлсэн тул Улсын Бага Хурлын Тэргүүлэгчдийн    тогтоолоор          1942     онд Хөдөлмөрийн     гавъяаны улаан  тугийн  одонгоор,      мал  сүргээ  өсгөж,  улсын  төлөвлөгөөт даалгаваруудыг  амжилттай  биелүүлсний  учир  1974   онд   Ардын  Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн     зарлигаар     мөн     Хөдөлмөрийн     гавъяаны улаан тугийн одонгоор тус тус шагнагдсан байна.

No comments:

Post a Comment

Ангилал

2013 4-11 clip tv Ажлын амжилт-2012 Айраг сум Алтанширээ сум Ашигт малтмал Байгалийн баялаг баримт бичиг Бизнесийн байгууллагууд Боловсрол Гадаад хамтын ажиллагаа Газар тариалан Газрын зураг Геологи- уул уурхайн салбар Даланжаргалан сум Дорноговь аймаг Дорноговь аймаг - ИТХ Дорноговь аймгийн ЗДТГ Дэд бүтэц Дэлгэрэх сум Замын-Үүд сум Зарлал Засаг даргын захирамжууд Зураг Иххэт сум лого Мал аж ахуй Мандах сум Музей мэдээ Наадам Нийгмийн хөгжлийн хэлтэс Нутгийн удирдлага Олон нийттэй харилцах алба Онцгой байдлын хэлтэс Өргөн сум Прокурорын газар Сайншанд сум Сайхандулаан сум Санхүү төрийн сангийн хэлтэс Саран хөхөө Саран Хөхөө театр Соёл СОЁМБО цогцолбор Спорт Судалгаа шинжилгээ - бүтээл сум Тайлан Танилцуулга Тендер Төлөвлөгөө Төрийн захиргаа Төсөв санхүү Төсөл удирдлагын хэлтэс Улаанбадрах сум үйлчилгээний байгууллагууд Хатанбулаг сум Хөвсгөл сум Хөгжлийн бодлогын хэлтэс Хөдөө аж ахуй Хөтөлбөрүүд Худалдаа Хууль зүйн хэлтэс Хэлтсүүд Хяналт шинжилгээ үнэлгээний тасаг Цэргийн штаб Шагнал Шалгалт ШШГА Эрдэнэ сум Ярилцлага